Ateroskleroza je tihi ubica, napreduje sporo i sigurno, a simptome daje tek u odmakloj fazi bolesti. Naziv ateroskleroza potiče od grčke riječi athero – kašasto, i riječi skleroze - tvrdo.
Ateroskleroza je najčešća i najozbiljnija bolest u grupi bolesti nazvanoj arterioskleroze – koje karakteriše istanjenje arterijskog zida, slabljenje njegovog elasticiteta i suženje njegovog lumena.
Ateroskleroza je patološki proces u kojem dolazi do nakupljanja masnih naslaga, holesterola, djelova mrtvih ćelija i kalcijuma u unutrašnji sloj arterije. Dominanatno su zahvaćene velike i srednje arterije. To je progresivna bolest koja izaziva ubrzano starenje krvnih sudova, skraćuje životni vijek i narušava kvalitet života.
Ova bolest prolazi kroz šest stadijuma, koji se radi lakšeg razumjevanja klasifikuju u tri faze: početna, razvijena i zrela lezija.
Početna lezija predstavlja stvaranje lipidnih depozita u intimi, koji se morfološki uočavaju kao ,,masne tačke i pruge’’. Histološki to su nakupine makrofaga prepunjenih lipidima u intimi krvnog suda. Ovaj tip lezija počinje da se razvija u prvoj deceniji života.
Razvijene lezije – plakovi. Ovaj tip lezije predstavljaju stabilni aterosklerotični plakovi ispunjeni masnim supstancama koji su prekriveni fibroznom kapom. Nastaju u koronarnim arterijama, abdominalnoj aorti, karotidnim arterijama, arterijama karlice i nogama. U zavisnosti od stepena sužnja i lokalizacije nastaju i simptomi koji mogu biti od srčanog udara do gangrene.
Zrela lezija predstavlja nestabilni aterosklerotični plak sa zrelom fibroznom kapom na kojoj se uočavaju ulceracije i krvarenjem u sami plak. Ove lezije lako rupturiraju i dovode do stvaranja tromboze i tromboembolizacije sa nastankom kliničkih manifestacija ateroskleroze kao što su: koronarna bolest, cerebrovaskularni inzult i periferna vaskularna bolest.
SIMPTOMI
Ateroskleroza je u najvećem broju slučajeva asimptomatsko oboljenje, sve do trenutka kada dođe do značajnog začepljenja arterije ili rupture plaka.
Simptomi zavise od lokalizacije aterosklerotičnog plaka i brzine nastanka oboljenja, akutni ili hronični proces.
Ukoliko se aterosklerotični plak nalazi u koronarnim arterijama dovešće do koronarane bolesti (stabilna, nestabilna angina pektoris, srčani udar). Ukoliko je zahvaćena aorta atersoklerotični proces može dovesti do njenog suženja, dilatacije, raslojavanja.
Kada aterosklerotični proces zahvata karotiodnu arteriju (arterije na vratu) može izazvati moždani udar. Ukoliko su zahvaćene arterije karlice kod muškaraca dolazi do impotencije.
Zahvaćenost arterija nogu dovodi do bola pri hodu, bola i grčeva u miru, rana, gangrene.
FAKTORI RIZIKA - PROMJENLjIVI I NEPROMJENLjIVI
Promjenljivi (na koje se može uticati) faktori rizika su: životne navike (stil života) i biohemijske ili fiziološke karakteristike.
Životne navike obuhvataju: pretjeranu ishranu bogatu zasićenim mastima i holesterolom, pušenje duvana, prekomjernu upotrebu alkohola i fizičku neaktivnost, stres.
Biohemijske ili fiziološke karakteristike su: povećanje ukupnog holesterola u plazmi, povećanje nivoa LDL holesterola, niske plazmatske vrijednosti HDL holesterola, povišeni trigliceridi u serumu, hipertenzija, hiperglikemija, dijabetes, gojaznost, kao i trombogeni faktori (hiperfibrinogenemija).
Nepromjenjljive – starost, pol, genetika- pozitivna porodična anamneza za postojanje kardiovaskularnih bolesti ili neke druge aterosklerotske vaskularne bolesti u mlađem životnom dobu (za muškarce prije 55. a za žene prije 65. godine).
LIJEČENjE
Liječenje ateroskleroze usmjereno je na prevenciju i liječenje posljedica.
Prevencije i suzbijanje napredovanja bolesti podrzumijeva umjeren, zdrav stil života – adekvatna i umjerena ishrana, održavanje optimalne tjelesne težine, prestanak pušenja duvanskih proizvoda, aerobna fizička akivnost, brza šetnja, lagano trčanje, vožnja bicikla, veslanje i plivanje.
Redovni sistematski pregledi i analize glukoze (standardni testovi, test tolerancije na glukozu i glikozilisani hemoglobin), triglicerida i ukupnog holesterola u krvi i njegovih frakcija, dobrog holesterola (HDL) i lošeg holesterola (LDL), kao i njihovog odnosa (HDL/LDL)
Potreban je dodatni oprez ukoliko je neko iz porodice imao anginu pektoris, srčani udar, moždani udar.
Jednom riječju osobe pod rizikom moraju da promijene sistem vrijednosti i odnos prema životu što podrazumijeva transformaciju životnog stila!